โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดมุกดาหาร

“…ควรเปิดโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนเนื้อที่ประมาณ 102,000 ไร่ โดยมีคณะกรรมการบริหารโครงการฯ ซึ่งประกอบด้วยผู้แทนส่วนราชการต่างๆ และกำหนดพื้นที่โครงการฯ ออกเป็นเขตให้สอดคล้องกับโครงสร้างพื้นฐานที่สามารถเอื้ออำนวยต่อการพัฒนารูปแบบต่างๆ ที่เหมาะสมคือ เขตพัฒนาอาชีพเสริม เขตพัฒนาการเกษตร และเขตอนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่า…”

พระราชดำรัส พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร

    พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีความห่วงใยชีวิตความเป็นอยู่ของราษฎรบริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบน อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร เมื่อวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2537 ได้ทรงมีพระราชดำรัสกับ พลเอกเทียนชัย จั่นมุกดา รองสมุหราชองครักษ์ ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต ให้กรมชลประทานตรวจสอบสภาพพื้นที่ สภาพการถือครองที่ดิน สภาพน้ำท่า ในลำห้วยสายต่างๆตลอดจนสภาพการเพาะปลูกตำบลกกตูม อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร เพื่อใช้เป็นข้อมูลประกอบการพิจารณาศึกษาเบื้องต้น โครงการจัดหาแหล่งน้ำช่วยเหลือการเพาะปลูกและการอุปโภคบริโภคของราษฎรบริเวณดังกล่าว ตามที่ได้ทรงวางโครงการในแผนที่ 1: 50,000

วัตถุประสงค์ของโครงการ 

    1. เพื่อช่วยเหลือเกษตรกรในเขตโครงการให้มีที่ทำกินเป็นของตนเอง โดยดำเนินการในระบบปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมที่สมบูรณ์แบบ และให้มีการจัดการในรูปของสหกรณ์การเกษตร

    2. เพื่อยกฐานะความเป็นอยู่ของราษฎรให้ดีขึ้น โดยจัดให้มีการพัฒนาอาชีพในด้านต่างๆ ได้แก่ การเพาะปลูกการปศุสัตว์ การประมงน้ำจืด การหัตถกรรมต่างๆเป็นอาชีพเสริม

    3. พัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร อุปโภคบริโภคให้มีปริมาณน้ำเพียงพอ ต่อความเป็นอยู่ของราษฎร

    4. เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และสภาพแวดล้อม ลดการทำลายป่าต้นน้ำลำธารและฟื้นฟูสภาพป่าที่ถูกทำลายให้กลับสู่สภาพเดิม

รายละเอียดโครงการ

    โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ แบ่งพื้นที่ออกเป็น 4 เขต เพื่อความสอดคล้องกับการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานในรูปแบบต่างๆ ดังนี้

      เขตที่ 1 เขตพัฒนาอาชีพเสริม ได้แก่พื้นที่ตอนบนบริเวณบ้านคำผักกูด บ้านสานแว้ บ้านนาโคกกุง มีอ่างเก็บน้ำตามโครงการพระราชดำริ จำนวน 3 อ่างคือ อ่างเก็บน้ำบ้านสานแว้ (ห้วยด่าน) อ่างเก็บน้ำห้วยตะไถ และอ่างเก็บน้ำห้วยพุง รวมช่วยเหลือพื้นที่การเกษตรได้ ประมาณ 2,100 ไร่ ปัจจุบันบ้านสานแว้เป็นที่ตั้งศูนย์ศิลปะชีพพิเศษ ของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เป็นพื้นที่พัฒนาอาชีพเสริม เนื้อที่รวมทั้งสิ้นประมาณ 4,000 ไร่

      เขตที่ 2 เขตพัฒนาการเกษตร ได้แก่พื้นที่ต่อจากเขตที่ 1 มาทางทิศใต้ คือบริเวณบ้านปากช่อง บ้านนาหินกอง และบ้านสุขสวัสดิ์ หมู่ 16 ปัจจุบันมีอ่างเก็บน้ำตามโครงการพระราชดำริ จำนวน 2 แห่งคือ อ่างเก็บน้ำห้วยหอย และอ่างเก็บน้ำห้วยพุ ช่วยเหลือพื้นที่การเกษตรประมาณ 4,000 ไร่ พื้นที่บริเวณนี้ได้แบ่งเป็นแปลงๆ ให้ราษฎรที่ได้รับความเดือดร้อนไม่มีที่ทำกิน ได้เข้าอยู่อาศัยเพื่อจัดการในลักษณะเดียวกับสหกรณ์การเกษตรหุบกะพง อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี 

      เขตที่ 3 เขตพัฒนาการเกษตร ได้แก่ พื้นที่บริเวณบ้านแก่งนาง ม.7,ม.11,ม.13และม.15 ปัจจุบันได้รับน้ำจากอ่างเก็บน้ำตามโครงการพระราชดำริ จำนวน 2 แห่ง คือ อ่างเก็บน้ำห้วยทา และอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่ รวมช่วยเหลือพื้นที่การเกษตรได้ประมาณ 2,800 ไร่ 

      เขตที่ 4 เขตอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่า ได้แก่ พื้นที่ส่วนที่อยู่นอกเขตพัฒนาเขตที่ 1 ถึง 3 โดยจัดให้มีการรักษาป่าที่สมบูรณ์ให้คงสภาพเดิม ป่าที่ถูกทำลายก็ให้ฟื้นฟูกลับคืนสู่สภาพป่าที่สมบูรณ์

ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ

    1. สามารถอนุรักษ์ป่าที่สมบูรณ์ให้คงสภาพและฟื้นฟูป่าที่ถูกทำลายให้อยู่ในสภาพเดิม เพื่อเป็นแหล่งน้ำลำธารและที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า

    2. สามารถจัดพื้นที่ที่เหมาะสม พร้อมทั้งทำการพัฒนาปัจจัยพื้นฐานที่จำเป็นในด้านการพัฒนาแหล่งน้ำและที่ทำกินให้แก่ราษฎรในเขตโครงการ ซึ่งจะช่วยแก้ปัญหาการบุกรุกทำลายป่าได้ทางหนึ่ง

    3. สามารถช่วยยกฐานะความเป็นอยู่ของราษฎร ในเขตโครงการให้มีสภาพที่ดีขึ้น

    4. สามารถช่วยให้ราษฎรเกิดความเข้าใจในการรวมกลุ่ม เพื่อดำเนินกิจกรรมในรูปสหกรณ์การเกษตรและหัตกรรม

 อ้างอิง :

• กรมชลประทาน
• True Inside Production